Pangajaran 3 Sunda Usum-Usuman
USUM-USUMAN
Kompetensi Dasar
3.3 Memahami teks sederhana tentang cuaca dan
musim (melalui teks Jagu, gambar tayangan video).
4.3 Menyajikan teks deskripsi sederhana
tentang cuaca.
Tujuan Pembelajaran
Setelah selesai mempelajari materi pada bagian
ini, peserta didik diharapkan dapat
memahami teks sederhana tentang cuaca dan musim (melalui teks lagu, gambar
tayangan video) serta dapat menyajikan teks deskripsi sederhana tentang cuaca.
Maca dina jero hate
USUM NGIJIH
Ayeuna téh bulan
Januari. Ampir unggal poé hujan ngecrek ti isuk-isuk nepi ka peuting. Disebutna
usum hujan atawa usum ngijih. Biasana usum ngijih téh dimimitian ti bulan
Séptémber. Anu matak aya anu nyebutkeun, mun geus asup bulan berberan, geus
pasti wé loba hujan. Eureun-eureun engké bulan Maret. Anu matak sok disebutkeun, bulan Maret mah ret wé
hujan téh eureun. Ditéma ku usum halodo.
Ayeuna mah henteu
kitu. Aya kalana bulan Maret ogé masih
kénéh ngayer hujan. Cuaca téh geus hésé diteguhna. Eta téh lantaran aya
parobahan iklim anu dilantarankeun ku beuki panasna hawa dunya. Hawa dunya
beuki panas, lantaran pangeusina beuki gegek.
Usum hujan
dianggap mawa berekah pikeun patani, Utamana mah anu marelak paré di sawah.
Sawahna moal kakurangan cai. Hasil panénna ogé mucekil. Tapi sakapeung usum
hujan ogé sok jadi musibat. Loba wewengkon anu kacaahan. Lamun geus kitu, sawah
teu kaala hasilna, balong loba anu bedah, malah imah ogé loba anu kakeueum ku
cai.
Teu di karnpung
teu di kota éta téh, caah téh Matak riweuh saréréa. Malah ayeuna mah di
kota-kota ogé sok aya caah anu dilantarankeun ku cileuncang, disebutna caah
cileuncang.
2. Ngajawab Pananya
Pék ku hidep jawab!
1. Naon anu disebut usum ngijih téh?
2. Ti iraha mimitina usum loba hujan téh? Nepi
ka iraha deui?
3. Kumaha ari kaayaan iklim ayeuna? Naon
sababna?
4. Saha anu bungah ku datangna usum hujan téh?
5. Usum sokjadi musibat. Naon sababna?
Pancén 1
Pék caritakeun deui bacaan di luhur
ngagunakeun basa hidep sorangan!
3. Ngapalkeun Harti Kecap
ngecrek = méh taya eureunna (hujan)
ngijih = usum hujan
halodo = usum euweuh hujan, usum katiga
iklim = kaayaan hawa jeung cuaca (di hiji
wewengkon)
gegek = padet, loba pangeusina
barakah = 1. Cageur, teu kurang naon-naon; 2.
Mangpaat (keur balaréa)
mucekil = loba, matak nyugemakeun (hasil
usaha)
musibat = kacilakaan, papait
bedah = jebol, dobol
cileuncang = cai hujan anu nyangkrung dina
taneuh, jalan, jsb.
Pancén 2
Sangkan leuwih maham kana kecap-kecap di
luhur, pék eusikeun kana kalimah-kalimah di handap!
1. Sapeupeuting hujan __________ jeung dor-dar
gelap.
2. Usum ___________ patani tara kakurangan cai.
3. Usum ___________ loba walungan anu saat.
4. Ayeuna mah ____________ di Ciparay gé geus
robah.
5. Di Cimenyan ogé lila-lila bakal ____________ padumukna.
6. Muga-muga rejeki anu katarima ku urang sing
_______________
7. Hasil panén usum ayeuna mah _______________
8. Euweuh jelerna anu hayang meunang lantaran
kacaahan
9. Balong Mang Kurdi _____________ lantaran
kacaahan
10. Caah _____________ téh lantaran kamalirna loba
runtah.
4. Ngaregepkeun Pedaran Ngeunaan
Usum-usuman
Di nagara urang
mah usum-usuman téh ngan aya dua, nyaéta usum ngijih jeung usum halodo. Usum
ngijih waktuna loba hujan, ari usum halodo waktuna euweuh hujan.
Salian ti éta aya
deui usum mamaréng jeung usum mamaréng jeung usum dangdangrat. Usum mamaréng
nyaéta usum panyelang antara usum ngijih jeung usum halodo. Dina usum mamaréng
geus mimiti aya hujan, ngan can loba. Ari usum dangdangrat nyaéta usum
panyelang antara usum hujan
jeung usum halodo. Dina usum dangdangrat hujan
mimiti carang, lantaran rék nyanghareupan usum halodo.
Usum-usum anu
ditataan di luhur téh raket patalina jeung iklim atawa cuaca. Aya deui usum anu
patali jeung kaayaan di nnasarakat. Contona baé usum pagebug nyaéta usutn loba
panyakit anu tépa. Ari usum paila nyaéta
usum sagala hésé, usum sagala werit, pangpangna mah hésé bahan kadaharan
saperti paré atawa béas. Aya deui anu disebut usum panén, nyaéta usum sawah
diala hasilna atawa dipanén anu aya di hiji wewengkon.
Bungbuahan deuih
anu sok aya usumna téh. Upamana baé usum
kadu, usum rambutan, usum
manggu, jeung usum cengkéh. Henteu sakabéh
bungbuahan aya usumna. Contona baé pala, sabab pala mah buahanana unggal waktu,
hartina taya usumna.
Pancén 3
Di lembur hidep
ogé tangtu ngalaman usum hujan, usum halodo, atawa usum panén. Kitu deui jeung
usum bungbuahan. Bungbuahan naon anu aya di lembur hidep? Enya tangtuna gé rupa-rupa. Bisa jadi
aya rambutan, dukuh, léngkéng, salak, atawa kadu.
Tah, ayeuna
pancén hidep kudu nuliskeun ngeunaan usum-usuman di lembur hidep sorangan. Eta
mah rék anu patalina jeung iklim atawa bungbuahan, kumaha hidep baé. Teu kudu
panjang-panjang, cukup dua atawa tilu paragraf baé.
Contona kieu:
USUM HUJAN
Upami usum hujan
pakarangan bumi abdi sok caah ku cileuncang. Upami hujanna ageung mah sok lebet
ka bumi. Atuh bumi abdi téh janten kalotor ku leutak. Abdi sareng pun adi kedah
beberesih.
Nanging waktos
usum hujan taun kamari mah henteu kitu. Sanaos hujan ngagebrét ogé cileuncang
téh mung ukur ngaliwat. Sareng gampil nyerepna kana taneuh.
Ari margina,
sateuacan usum hujan, warga di RW abdi kerja bakti meresihan kamalir anu aya di
Sisi jalan. Runtah-runtahna dipiceunan, anu tos déét dijeroan deui. Teras
ngadamelan lombang biopori. Anu mawi dina waktosna usum hujan téh, teu aya
cileuncang anu nyalangkrung.
Pék pigawé saperti conto!
5. Mikawanoh Istilah Anu Aya Patalina
jeung Usum-usuman
Pék apalkeun ku hidep!
tiis = hawa anu karasana tiris
hujan = cai nu ragrag ti langit
panas = hawa anu suhuna luhur, sabalikna tina
tiis
hareudang = ngarasa panas kulantaran hawa anu
suhuna luhur atawa sorot panonpoé
ngelekeb = panas lantaran rék hujan euweuh
angin atawa di jero rohangan nu kurang liang hawana,
asa dikekeb
ceudeum = angkeub, langit poék lantaran rék hujan
cangra = langit béngras, taya pihujaneun
girimis = hujan leutik, miripis, ngeprul
gelap = gélédég, sora hawa anu dibeulah ku
kilat
guludug = guruh, aweuhan sora gélédég (kadéngé
ti kajauhan)
Pancén 4
Di handap aya kecap-kecap anu aya patalina jeung
iklim dina kalimah, ngan kalimahna can nyusun. Pék susun ku hidep nepi ka jelas
maksudna.
Conto:
panas - mah - Pangandaran - hawa
hawa Pangandaran mah panas
Pék pigawé saperti conto!
1. tiis - Ciwidéy - hawana
2. hujan - tadi - gedé - peuting
3. laut - Sisi - di - panas - hawana
4. poé - matak - tengah - hareudang
5. gudang - jero - di - ngelekeb
6. hujan - langit - rék - hujan
7. cangra - langit - pihujaneun - taya
8. geus - girimis -- kénéh - isuk
9. kalapa - disamber - tangkal- gelap
10. langit - sora - di - guludug - kadéngé